یک ماه و چند روایت
وجود اختلاف بر سر شروع ماه های قمری در میان کشور های اسلامی موضوعی است که سوالات زیادی را در اذهان مردم ایجاد می کند و از چند زاویه قابل بحث می باشد.
-علت اصلی وجود اختلاف در شروع ماه های قمری در بین امت اسلامی چیست؟
-چرا گاهی چند کشور کوچک و همسایه در اعلام آغاز ماه های قمری وحدت نظر ندارند؟
-چرا تقویم کشور عربستان صعودی معمولا یک روز و گاهی هم دو روز با تقویم جمهوری اسلامی ایران اختلاف دارد؟
این ها پرسشهایی هستند که گاهی فکر ما را به خود مشغول می کند و ابهاماتی را در ذهن ما ایجاد می کند.
برای روشن تر شدن موضوع بهتر است مبنای آغاز ماه های قمری را در کشور های مختلف مورد بررسی قرار دهیم
در کشورلیبی مبنای آغاز ماه قمری وقوع مقارنه ماه و خورشید قبل از طلوع فجر می باشد.(مقارنه زمانی است که ماه و خورشید کمترین فاصله ظاهری را از دید ناظر زمینی دارند). به این ترتیب در کشور لیبی فردای روزی که مقارنه قبل از طلوع فجر اتفاق بیفتد آغاز ماه قمری خواهد بود.برای مثال مقارنه ماه رمضان امسال در کشور لیبی به وقت محلی در ساعت 21:58 روز سی ام آگوست روی داده است؛ لذا لیبی فردای این روز یعنی سی و یکم آگوست را روز اول رمضان اعلام کرد. ویژگی این معیار این است که صرفا محاسباتی است و اثر خطای انسانی در آن به صفر می رسد.
عربستان سعودی دو شرط را برای اعلام روز اول ماه لازم می داند:
1-مقارنه قبل از غروب خورشید روی دهد. 2-ماه در مکه مکرمه پس از خورشید غروب کند.
چه بسا رویت هلالی از نظر علمی و تجربی کاملا محال باشد ولی دو شرط بالا را داشته باشد؛ برای نمونه اگر پس از سپری شدن مقارنه، ماه تنها یک دقیقه پس از خورشید غروب کند ، طبق تقویم ام القرا ( تقویم رسمی کشور عربستان سعودی) فردای آن روز آغاز ماه قمری خواهد بود.
و اما تقویم رسمی کشور جمهوری اسلامی ایران توسط شورای مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و بر اساس نظرات فقهی مقام معظم رهبری استخراج می شود.از نظر مقام معظم رهبری رویت هلال با چشم شرط است و استفاده از ابزار اپتیکی همانند دوربین دوچشمی و تلسکوپ مانعی ندارد.
به این ترتیب با مقایسه معیار جمهوری اسلامی ایران با معیار عربستان سعودی بروز یک روز اختلاف در آغاز ماه های قمری قابل توجیه است.
پس همانگونه که گفته شد کشورهای اسلامی معیار های مختلفی جهت اعلام آغاز ماه های قمری دارند؛ معیار لیبی و عربستان صرفا محاسباتی است ، همچنین مسلمانان در بسیاری از کشورهای غیر اسلامی مانند ایتالیا ، فرانسه، هلند ، سوئد و...محاسبات نجومی را مبنای آغاز ماه قمری و اجرای مراسم مذهبی خود قرار می دهند. تعدادی از کشور های اسلامی نیز شرط رویت هلال را برای اعلام آغاز ماه لازم میدانند و متأسفانه برخی کشور ها نیز معیار مشخصی ندارند و هر بار به گونه ای آغاز ماه را اعلام می کنند. در این میان بسیاری از کشور های عربی و اسلامی برای اعلام آغاز ماه های قمری از کشور عربستان سعودی تبعیت می کنند.این پیروی غیر علمی آن هم از سوی کشور هایی که مرزهایشان کیلومتر ها با عربستان سعودی فاصله دارد جای بسی شگفتی است.
فراتر از تفاوت معیارها
اما همه چیز به اختلاف معیار ها ختم نمی شود؛ در سال های اخیر شاهد اتفاقات عجیب و شوکه کننده ای در اعلام آغاز ماه های مهم قمری از سوی کشور های اسلامی به ویژه عربستان سعودی بوده ایم که مراسم حج ، زمان عید قربان و عید فطر را کاملا تحت تأثیر خود قرار داده است.گاهی این اتفاقات نادر سبب پیدایش اختلاف دو روزه، در تقویم ایران و عربستان شده است.
در آستانه حلولذیحجة الحرام 1425 در حالی که غروب روز دوشنبه دهم نوامبر 2005 ماه در مکه سه دقیقه قبل از خورشید غروب می کرد و بنابر این طبق تقویم رسمی عربستان سعودی فردای آن روز آخرین روز ذیقعده اعلام شده بود، ناگهان مجلس اعلای قضاء عربستان با تغییر موضع قبلی اعلام کرد با توجه به این که هلال ذیحجه در غروب روز دوشنبه توسط چند شخص مورد اعتماد رویت شده است ، سه شنبه آغار ماه ذیحجه خواهد بود.این در حالی است که با استفاده از محاسبات ساده نجومی این گزارش نا معتبر به راحتی رد می شود. زیرا در گزارش این افراد آمده است که هلال را پس از ادای نماز مغرب و حدود بیست دقیقه پس از غروب خورشید به راحتی دیده اند، ولی محاسبات نجومی به روشنی نشان می هد که در آن زمان ماه زیر افق بوده و لذا رویت آن محال است.بلافاصله پس از اعلام این تغییر عجیب در تقویم رسمی عربستان و به دنبال آن تغییر در مراسم حج ، کارشناسان ، منجمان و صاحب نظران کشور های عربی و اسلامی مراتب اعتراض شدید و تعجب خود را از این اقدام عربستان اعلام داشتند ، این خبر در رسانه ها بازتاب گسترده ای پیدا کرد . مهندس محمد شوکت عوده نایب رئیس کمیته هلال و تقویم اتحاد عربی علوم فضا و نجوم ، ضمن محکوم کردن این اقدام عربستان ، از مسئولین کشور های اسلامی خواست ماه ذیحجه را با تکیه بر گزارش های صحیح رویت هلال آغاز کنند و به چنین ادعاهای جاهلانه ای اعتنا نکنند.
از دیگر اقدامات عجیب عربستان سعودی فراخواندن مسلمانان این کشور برای استهلال ماه رمضان 1427 در غروب روز 28 شعبان بود! در حالی که محاسبات نجومی یک بار دیگر وجود ماه را در آسمان پس از غروب خورشید رد می کرد.
آیکوپ(پروژه اسلامی رویت هلال-المشروع الاسلامی لرصد الاهلة) در این باره می گوید: این مایه شرمندگی است که عربستان سعودی از مردم بخواهد به دنبال هلال بگردند، در حالی که ماه در آسمان وجود ندارد و قبل از خورشید غروب کرده است!
تصمیم مشابهی در آستانه حلول ذیحجه 1428 گرفته شد و باز هم شاهد تغییر ناگهانی زمان مراسم حج و عید قربان بودیم. بار دیگر پذیرفتن ادعای رویت هلال در حالی که ماه زیر افق بوده است!این تصمیم عربستان بلافاصله در اعلامیه ای که به امضای 25 تن از کارشناسان و متخصصان نجوم در کشور های مختلف عربی رسیده بود ، شدیدا محکوم شد. در این اعلامیه آمده است: این اولین باری نیست که ماه در حالی که به زیر افق رفته ، در عربستان رویت می شود! این بار ماه در مکه مکرمه 22 دقیقه قبل از خورشید غروب کرده و شاهد چنین ادعای جاهلانه ای هستیم. ادعایی که زمان مراسم حج و عید قربان را تغییر می دهد.
ذیحجه 1428 ، ماه 31 روزه!
به دنبال چنین اتفاق شگفت انگیزی در آغاز ذیحجه 1428، در پایان این ماه شاهد یکی از شاهکار های تاریخی در تقویم برخی کشور های عربی از جمله عربستان سعودی بودیم؛ ظهور یک ماه 31 روزه در تقویم کشور های عربی ! به دلیل اشتباه در آعلام آغاز ذیحجه از سوی برخی از کشورهای عربی ، این کشورها مجبور شدند در اعلامیه های رسمی جداگانه ای پنجشنبه دهم نوامبر را روز اول محرم –که در این کشورها تعطیلی رسمی روز آغاز سال قمری است- اعلام کنند . عربستان سعودی ، سوریه، اردن ، بحرین، کویت کشورهایی بودند که با این اقدام خود لکه ی ننگی در تاریخ از خود برجا گذاشتند . به این ترتیب این ماه پر حادثه پس از 31 روز به پایان رسید و یادش در تاریخ جاویدان شد!
عمان بر قله افتخار!
در میان تقلید کورکورانه ی بسیاری از کشورهای اسلامی ازتصمیمات غلط عربستان سعودی ، کشور عمان با اقتدار حقایق علمی را مبنای خود قرار می دهد و از سوی دانشمندان عرب تحسین می شود.
در اقدامی قابل تقدیر سال گذشته در روز های پایانی ماه رمضان، کشور عمان اعلام کرد عید فطر روز شنبه خواهد بود. عمان طی بیانیه ای اعلام کرد : محاسبات نجومی ثابت می کند که روز پنجشنبه ، ماه قبل از خورشد غروب می کند پس به دلیل اینکه ماه زیر افق می باشد و هر گونه ادعایی مبنی بر رویت هلال مردود است، جمعه سی ام ماه رمضان و شنبه عید سعید فطر خواهد بود.
جایگاه رصدگران ایرانی
هم اکنون رصدگران خبره ایرانی که صاحب مهمترین رکورد های جهانی رویت هلال هستند تحولی در دنیای رویت هلال به پا کرده اند. به خصوص در سال های اخیر با انجام پروژه های موفق رویت هلال در روز در حال پرده برداشتن از راز و رمز های رویت هلال و نزدیک شدن به مرزهای رویت هلال با ابزار های قدرتمند هستند.
نگارنده: محمد سلطان الکتابی، رصدگر هلال - شهریور 1387
.jpg)
استفاده از مقالات به هر نحو، بدون اجازه از نگارنده ممنوع می باشد.
.jpg)
